راه های تجارت و سرمایه گذاری در قاره آفریقا

موقعیت جغرافیای قاره آفریقا

قاره آفریقا بعد از قاره آسیا، دومین قاره بزرگ و دومین قاره پرجمعیت جهان می باشد. مساحت این قاره  در حدود ۳۰/۳ میلیون کیلومتر مربع بوده است این قاره حدود   ۲۰٪ از مساحت خشکی‌های کره زمین آن را پوشش می‌دهد. جمعیت قاره آفریقا با ۱/۴ میلیارد نفر می باشد که  حدود ۱۸٪ از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهد. جمعیت  قاره آفریقا در میان تمام قاره‌ها جوان‌ترین محسوب می‌شود. این قاره توسط دریای مدیترانه در شمال، تنگه سوئز و دریای سرخ در شمال شرقی، اقیانوس هند در جنوب شرقی و اقیانوس اطلس در غرب احاطه شده است. این قاره همچنین شامل ماداگاسکار و مجمع‌الجزایر مختلف نیز می‌باشد. ۵۴ کشور آفریقا که کاملا مستقل و به رسمیت شناخته شده است . الجزایر بزرگترین کشور آفریقا از نظر مساحت می باشد و نیجریه بزرگترین کشور این قاره  از نظر جمعیت می‌باشد.

شرایط اقتصادی قاره افریقا

اشتراکات فرهنگی و اقتصاد بکر این قاره به نگاه استراتژیک نیاز دارد و به همین دلیل بخش خصوصی علاوه بر کشورهای همسایه، منطقه و اروپا باید نگاه راهبردی به این بخش داشته باشد. آفریقا کمترین میزان استفاده از ثروت سرانه که در این  قاره وجود دارد را دارا می باشد  و دومین قاره  ثروتمند  پس از اقیانوسیه می باشد. علل اصلی این امر از نظر پژوهشگران  به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله جغرافیا، آب و هوا، قبیله‌گرایی، استعمار، جنگ سرد، استعمار نو، فقدان دموکراسی و فساد مالی می باشد. علیرغم این تمرکز کم ثروت، توسعه اقتصادی اخیر و جمعیت زیاد و جوان، آفریقا را به یک بازار اقتصادی مهم در جهان تبدیل کرده است. مصر و آفریقای جنوبی و نیجریه را می‌توان به عنوان اقتصادهای برتر این قاره آفریقا عنوان کرد.

راه های تجارت و سرمایه گذاری در قاره آفریقا

بازارها از دو سو شرایط مناسبی برای توسعه روابط دارد، ناشناخته بودن بازار ایران و آفریقا از یکدیگر یکی از دلایلی است که با وجود فراهم بودن شرایط، توسعه مطلوب و موردنظر را در سال‌های اخیر رقم نزده است. اینکه ۵۵ کشور آفریقایی بازار متفاوتی از یکدیگر دارند که تجار ایرانی باید با آن آشنا شوند، در هر جهتی از آفریقا، بازار محصولات، مزیت‌ها و محدودیت‌های متفاوتی دارند که آگاهی از آنها موجب توسعه روابط تجار دو طرف می‌شود. کشورهای آفریقایی مذاکرات متفاوتی را می‌طلبد، زیرا هرکدام از کشورها فرهنگ، زبان و تاریخ مختلفی از یکدیگر دارند که اطلاع از آنها برای رسیدن به موقعیت مطلوب لازم است.

میزان تجارت بین ایران و قاره آفریقا

تجارت ایران و قاره آفریقا به بیش از یک میلیارد دلار در سال جاری رسیده است. این آمار با سهم 93 درصدی ایران از صادرات به بیش از 40 کشور آفریقایی امیدوارکننده است. این درحالی است که ایران در سال های گذشته کمتر از یک میلیارد دلار کالا به آفریقا صادر کرده و رقم صادرات ترکیه به این قاره به بیش از 19 میلیارد دلار می رسد. در سال 1401 ایران به بیش از 44 کشور آفریقایی کالا صادر کرده که آفریقای جنوبی در رتبه نخست واردات از کشورمان است. این کشور 280 میلیون دلار کالا از ایران خریده است. پس از این کشور، موزامبیک، غنا، سودان و نیجریه ایستاده اند. در مقابل ایران بیشتر از تانزانیا، کنیا، آفریقای جنوبی و غنا کالا وارد کرده است. براساس داده های آماری، تجارت ایران با قاره آفریقا در هشت ماه گذشته از سال جاری 39 درصد نسبت به سال گذشته رشد کرده است. با این وجود ایران از دیگر رقبای منطقه ای و عملکرد خود در تجارت با کشورهای دیگر در تجارت با آفریقا فاصله دارد.

اصلی ترین مقاصد تجاری در قاره آفریقا

آفریقای  جنوبی

یکی از اصلی‌ترین بازارهایی که می‌تواند برای اقتصاد برای کشور ما اهمیت فراوانی داشته باشد، بازار کشورهای آفریقایی می باشد که  ما یا عملا با آنها همکاری نداریم یا سهم‌مان بسیار در این بازارها محدود است. آفریقای جنوبی ، اولین مقصد صادرات ایران به قاره آفریقا می باشد که با وجود رشد دو برابری صادرات ایران به این کشور در سال گذشته و استمرار رونق صادرات در هفت ماهه امسال اما سهم ایران از سبد تجارت آفریقای جنوبی کمتر از ۱.۲ هزارم مجموع واردات و صادرات آن کشور است.

در سال گذشته ایران به کشور آفریقای‌جنوبی۲۵۴  میلیون و ۲۶۸ هزار دلار با رشد ۵۷۰ درصدی نسبت به سال ۹۹ صادرات داشته و ۶ میلیون و ۴۴۵ هزار دلار واردات انجام داده است. بر اساس آمارهای تجاری در دهه گذشته تجارت ایران و قاره آفریقا فراز‌و‌ نشیب بسیاری داشته است. آفریقای جنوبی کشوری است با جمعیت نزدیک به ۶۰ میلیون نفر و مساحت ۱ میلیون و ۲۲۱ هزار کیلومتر مربع که در کنار اقیانوس‌های هند و اطلس واقع شده است. پیش از این ایران و آفریقای‌جنوبی تفاهمنامه برای گسترش روابط تجاری داشتند که به اهداف آن دست نیافتیم اما می‌توان با تدوین موافقتنامه جدید با دولت سیزدهم که امکانات لازم را برای افزایش واردات و صادرات فراهم کرده است، به امضا رساند.

دولت در ماه‌های اخیر نشان داده به توسعه روابط با آفریقا علاقه دارد و این را می‌توان از افزایش تقاضای ویزای تجاری و اقتصادی برای سفر به این قاره متوجه شد. مشکلات ایجاد شده به دلیل اعمال تحریم‌ها در تجارت با ایران: استفاده نکردن از سیستم سوئیفت، تبادلات بانکی را با مشکل مواجه کرده اما نبود خطوط مستقیم کشتیرانی و عدم دستیابی به توافقات، وقفه بسیاری در بهبود تجاری دو کشور ایجاد کرده است.

منابع گسترده آفریقای جنوبی

آفریقای جنوبی منابع گسترده معدنی و انواع کانی و الماس را دارا است که همین موضوع باعث شده تا سال‌ها توسط اروپایی‌ها استعمار شود، این کشور از بنیان‌گذاران اتحادیه آفریقا است و دومین اقتصاد بزرگ را در میان کشورهای این قاره دارد و بزرگ‌ترین صادرکننده طلا در جهان به شمار می‌رود. مجموع ارزش کالاهای صادراتی از مبدا آفریقای جنوبی در سال ۲۰۲۱ میلادی، بالغ بر ۱۲۴ میلیارد دلار بوده که ۳۴ میلیارد دلار آن مربوط به صادرات طلا، ۱۸ میلیارد دلار سهم صادرات سنگ آهن است

جمهوری فدرال نیجریه کشوری در غرب آفریقا با زبان رسمی انگلیسی  و جمعیت آن 225 میلیون نفر، پرجمعیت‌ترین کشور قاره آفریقا و هفتمین کشور پرجمعیت جهان محسوب میشود. این کشور از نظرمنابع نفتی دهمین کشور جهان و هشتمین صادرکننده نفت جهان است. تولید ناخالص داخلی این کشور در سال ۲۰۱۷ حدود ۳۷۵ میلیارد دلار بوده‌است. 95 درصد درآمدهای ارزی نیجریه، از صادرات نفت تأمین می‌شود.

سهم تجارت ایران به کشور نیجریه

سهم تجارت ایران به کشور نیجریه از صادرات به این بازار 52 میلیارد دلاری در سال  1400 بیش از 125 میلیون دلار بوده که 121 میلیون دلار از این مبلغ سهم صادرات اوره بوده است و از آنجایی که عمده محصول صادراتی نیجریه نفت است و ایران خود از این موهبت برخوردار بوده، در سالهای اخیر واردات ایران از نیجریه نزدیک به صفر یا زیر یک میلیون دلارمی باشد، با اینحال لازم به ذکر است  که زمینه همکاری بسیار خوبی برای ایران و نیجریه در حوزه نفت و پتروشیمی به خصوص انتقال تکنولوژی و دانش فنی فراهم است.

جمهوری عربی مصر

 جمعیت این کشور 102 میلیون نفر می باشد بخش عمده این کشور  در شمال آفریقا و بخش کوچکی از آن در آسیا واقع شده است، مصر که یکی از قدیمی ترین تمدن های بشر را داراست، و از نظر اقتصادی هم یکی از متنوع ترین منابع درآمدی را در بین کشورهای شمال آفریقا و غرب آسیا داراست که هر یک به نسبت تقریبا مساوی تولید داخلی کشور را بر عهده دارند و شامل کشاورزی، صنعت، خدمات می شود همچنین  بدلیل وجود  جذابیت های گردشگری و تاریخی زیادی که مصر در خود دارد 12 درصد از نیروی کار این کشور در حوزه گردشگری فعال می باشند. مجموع تجارت مصر در سال 2021 میلادی 148 میلیارد دلار بود که سهم صادرات کالا از این کشور به مرز 42 میلیارد دلار رسیده است و صادرات نفت، پلاستیک، لوازم الکتریکی، آهن و فولاد و میوه و مغزیجات در صدر محصولات صادراتی مصر جای گرفته است. کالاهای وارداتی به مقصد مصر در سال 2021 میلادی بیش از 73 میلیارد دلار بوده که 5 قلم اول لیست واردات این کشور را به ترتیب سوخت و محصولات حاصل از نفت، ماشین آلات و لوازم مکانیکی، وسایل نقلیه، غلات و وسایل الکترونیکی به خود اختصاص داده اند

سنگال

جمعیت سنگال 18 میلیون نفر هست که حدود یک سوم این جمعیت جوان هستند. ولی متاسفانه رشد جمعیت این کشور با رشد بازار کار متناسب نیست. نرخ رشد از یک و نیم به شش و نیم در سال 2019 رشد که رشد قابل توجهی بود ولی متاسفانه به دلیل مشکلاتی که بیماری کرونا بوجود آورد این نرخ بعد از آن به شش درصد کاهش پیدا کرد و درحال حاضر به خاطر مسائلی که جنگ اکراین بوجود آورده است این نرخ به چهار و نیم کاهش پیدا کرده است و تاثیر منفی بر اقتصاد این کشور داشته است. طبیعتا برای رشد اقتصادی سنگال باید بتواند تا صادرات خود را بصورت متنوع تری گسترش بدهد البته موفقیت هایی هم داشته است از جمله اینکه تا چند سال گذشته شاهد مشکل کمبود و قطعی برق بودند ولی در حال حاضر توانستند تا برق صادرکنند، در حالی که آفریقای جنوبی به عنوان پیشرفته ترین کشور آفریقای جنوبی در حال حاضر و در برخی مناطق گاهی 8 تا 12 ساعت قطعی برق را تجربه میکنند.سنگال در برخی صنایع دیگر هم توسعه پیدا کرده و دیده شده است که در رابطه با تامین برخی موارد که در گذشته وابسته بوده اند اکنون به خودکفایی رسیده اند.

توسعه روابط بین دو کشور ایران و سنگال

جهت توسعه روابط بین دو کشور ایران و سنگال ،برای گسترش این روابط لازم هست در ابتدا زیر ساخت های اقتصادی سنگال را بشناسیم . بررسی سند چشم انداز دولت سنگال که در سال 2014 تصویب شده ،که این طرح توسعه مسائل کشور سنگال تا سال 2035 را مورد توجه قرار داده است و اقتصاد سنگال در این سند با عنوان اقتصاد در حال ظهور سنگال ذکر شده است. این طرح 3 محور اصلی دارد

• محور اول بر مبنای تحول ساختار اقتصادی است تا جذب سرمایه گذاری ها برای کشور سنگال بصورت حداکثری فراهم شود.
• محور دوم افزایش ثروت ملی است که نابرابری های اقتصادی را در جامعه سنگال از بین خواهد برد.
• و محور سوم تقویت امنیت و ثبات ملی و حاکمیت آرام در کشور سنگال هست که با داشتن زیر ساخت های اقتصادی قوی هر سه هدف اصلی این طرح تحولی صورت خواهد گرفت.
• این طرح به PSC  معروف هست که شامل 6 پیش شرط مهم است تا زمینه ی پیشرفت این کشور را تامین خواهد کرد.

پیش شرط های مهم جهت پیشرفت اقتصادی سنگال

از مهم ترین این پیش شرط ها تامین انرژی کافی برای این کشور هست زیرا سنگال صاحب انرژی نیست بنابراین برای اجرای این طرح ابتدا نیاز به تامین انرژی کافی ست. مسئله بعدی تامین نیروی کار و نیروی متخصص برای کشور هست و مطلب بعدی امکان توسعه زیرساخت های حمل و نقلی مثل ریل و جاده هاست که از این طریق امکان مانور اقتصادی سنگال افزایش خواهد یافت و پیش شرط بعدی که تا حدودی صورت گرفته است بهبود فضای کسب و کار است. در ابتدا برای شروع این طرح PAP  را اجرایی کردند که در طول چهار سال بیشتر روی بخش هایی که مد نظر سنگال بود تمرکز شده مثل کشاورزی، شیلات ، حمل و نقل و … که البته توانستند توفیقات مناسبی هم به دست بیاورند.

نتیجه گیری

فعالان پیشقدم شوند و از این فرصت طلایی برای معرفی ظرفیت‌های بازار کشورهای آفریقایی استفاده کنند، انتشار جزییات تجاری ۵۰ کشور آفریقایی، برگزاری نمایشگاه و سمپزیوم برای ملاقات تجار با یکدیگر سرعت گرفته و افزایش را تجربه می‌کند که آینده روشن‌تری در حوزه تجارت با این قاره را رقم بزند. در گام نخست ظرفیت توسعه تجارت پنج میلیارد دلاری با قاره آفریقا برای ایران وجود دارد.

اگر تاجر هستید  و به امور تجارت واقف و تمایل به تجارت با قاره آفریقا هستید با هلدینگ الفجر تماس حاصل نمایید